Početkom 19. veka u najrazvijenijem delu istočne teritorije današnje Ukrajine, u kulturnom i privrednom centru ne samo oblasti nego i cele carske Rusije, u gradu Harkov, osnovana je 1812. godine prosvetno-vaspitna ustanova, preteča Harkovskog instituta. Plemstvo te oblasti je od svojih prihoda finansiralo otvaranje i funkcionisanje ustanove u kojoj su se školovala isključivo ženska deca ruske aristokratije. Godine 1912. pokroviteljstvo nad ustanovom je preuzele Marija Fjodorovna, udovica ruskog cara Aleksandra III i preimenovala je u Harkovski institut.
Pri kraju Prvog svetskog rata, oktobra 1917. godine, nastupaju velike promene u carskoj Rusiji i dolazi do građanskog rata. Ta dešavanja i početak crvenog terora su posebno osetili belogardejci, njihove porodice i ruski plemići. Kako bi spasli goli život, bili su prinuđeni da napuste svoju domovinu samo sa ličnim prtljagom u koji su smestili svoje preostale dragocenosti, sačuvane od pljački boljševika i otimačina drumskih razbojnika. Od otprilike dva miliona izbeglica iz Rusije1, tadašnja država Kraljevina SHS prihvatila je i zbrinula pedesetak hiljada belih Rusa, od kojih je oko osam hiljada našlo utočište u Vojvodini. Među izbeglicama je bio veliki broj intelektualaca, profesora, naučnika i umetnika. Većina izbeglica je dolazila iz Ukrajine. Probijali su se ka Krimu ili Odesi kako bi se brodovima prebacili do Varne, odakle su preko bugarske teritorije stizali u Beograd, gde su dočekivani. Godine 1920. u jednom od poslednjih konvoja koji je išao od Krima do Istanbula nalazio se i general baron Petar Vrangel sa svojim oficirima kozacima.
Posle formiranja Državne komisije o brizi i smeštaju izbeglica, 1920. godine izbeglice su raspoređene na određena mesta. Tako je Harkovski devojački institut sa kompletnim nastavnim kadrom i pitomicama bio poslat u Novi Bečej. Zgrada sadašnje Srednje škole je bila preuređena u internat. Nekoliko učionica sadašnje osnovne škole Miloje Čiplić je korišteno za održavanje nastave, dok su trpezarija i menza bile u fiskulturnoj sali. Pitomice nižih razreda Harkovskog instituta su pohađale nastavu u iznajmljenoj kući Đure Pavlovića, u sadašnjoj ulici Ive Lola Ribara pod brojem 16. Nastava se i u izbegličkim uslovima izvodila na ruskom jeziku. Krajem 1921. godine formirana je Ruska pravoslavna crkva u inostranstvu sa sedištem u Sremskim Karlovcima. Tada je i u Novom Bečeju osposobljen prostor za služenje verskih obreda po ruskim pravoslavnim običajima, a službu je vršio ruski pravoslavni sveštenik. Rešenjem ministra prosvete Kraljevine Jugoslavije SN Br. 11539, od 10. VIII 1922. Institut je podignut na stepen osmorazredne ženske gimnazije, s pravom mature po propisima važećim za srednje škole u Jugoslaviji2.
Ova ruska kolonija od oko 250 učenica, nastavnika i desetak izbegličkih porodica, koja nije mogla da broji više od 400 duša, boravila je u našem gradu od 1920. do 1931. godine. Uključivši se u kulturno-zabavni život svojim priredbama i muzičkim večerima, ostavili su za sobom neizbrisiv trag u javnom životu Novog Bečeja. Njihovo prisustvo su i trgovci vrlo brzo osetili te su se trudili da svoju ponudu učine kvalitetnijom i raznovrsnijom, na opšte zadovoljstvo meštana. Po završetku školske 1930/1931. godine Harkovski institut, zbog nastale privredne krize, po direktivi iz Beograda, premešta se u Belu Crkvu. Ipak, nekoliko porodica i pojedinaca ostalo je i posle tih godina, sve do završetka Drugog svetskog rata, o čemu svedoči i malo rusko groblje pri kraju starog srpskog pravoslavnog novobečejskog groblja.
1 Nikola Dimitrašković, Ruske izbeglice u Kraljevini SHS
2 Lazar Mečkić, Novi Bečej i Vranjevo kroz istoriju
Fotografije i razglednice su iz zbirke autora
Lektor, Gordana Svilengaćin
Prevod ruskog teksta na srpski, Harča Janoš
